„Cheese effect”
Przykładem bardzo istotnej interakcji leków z żywnością jest grupa leków określana jako inhibitory MAO. Podczas ich stosowania należy unikać żywności o dużej zawartości tyraminy, np.: sery, jogurty, kwaśna śmietana, wołowina lub wątróbka drobiowa, salami, dziczyzna, kawior, ryby konserwowe, a także awokado, banany, ekstrakt drożdżowy, rodzynki, kapusta kiszona, sos sojowy. W przypadku spożycia posiłku o wysokiej zawartości tyraminy może dojść do groźnego powikłania, znanego jako „cheese effect”. Objawia się on gwałtownym wzrostem ciśnienia krwi i temperatury ciała oraz przyspieszeniem akcji serca, stanowiącym poważne zagrożenie dla życia.
Oprócz żywności na działanie leków mają wpływ także stosowane przez pacjenta preparaty ziołowe:
Lukrecja
Nasila wydalanie potasu, więc nie powinny jej stosować osoby leczone lekami moczopędnymi z grupy diuretyków pętlowych (np. furosemid). Kumulacja działania może powodować osłabienie, skurcze, bóle mięśni, zaburzenia rytmu serca.
Dziurawiec
Zmniejsza działanie glikozydów naparstnicy, obniżając ich skuteczność w terapii niewydolności serca. U kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne może wywołać nieregularne miesiączki, obniża też skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych. Ponadto wyciąg z dziurawca zawiera naturalnie występujące inhibitory MAO, dlatego też spożywany w dużych ilościach może wywołać wystąpienie tzw. „cheese effect”.
Miłorząb japoński, korzeń żeń-szenia
Stosowanie ich przy farmakoterapii aspiryną, heparyną czy też doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi może zwiększyć ryzyko krwawień. Żeń-szeń nie powinien być stosowany przez osoby stosujące leki przeciwdepresyjne (ryzyko przejścia w stan maniakalny), zwiększa również stężenie digoksyny, nasila działanie insuliny i leków przeciwcukrzycowych, a hamuje działanie moczopędne furosemidu.
Istotnym, z punktu widzenia interakcji, aspektem stylu życia pacjenta jest korzystanie z używek, takich jak alkohol i tytoń.
Alkohol
Pierwszym i zarazem najbardziej niebezpiecznym rodzajem interakcji leków z alkoholem jest reakcja disulfiramopodobna. Niektóre leki, jak cefalosporyny, pochodne nitroimidazolu (np. metronidazol, nitrofurantoina), a także niektóre leki przeciwgrzybiczne, np. ketokonazol, hamują metabolizm alkoholu. W wyniku tego działania w tkankach gromadzi się aldehyd octowy, który jest związkiem toksycznym dla organizmu. Powoduje on m.in. silne rozszerzenie naczyń twarzy i innych okolic skóry, czemu towarzyszy uczucie nieprzyjemnego tętnienia. Występują silne bóle brzucha, głowy, pocenie się, nudności, wymioty, spadek ciśnienia krwi (zapaść) i uczucie przerażającego lęku.
Synergizm (sumowanie się działania) leków i alkoholu: dotyczy m.in. barbituranów, benzodiazepin, leków przeciwastmatycznych, przeciwalergicznych i przeciwuczuleniowych, takich jak chloropromazyna. Wzmaga działanie depresyjne na układ nerwowy, powodując otępienie i senność. Może prowadzić nawet do sytuacji zagrożenia życia. Alkohol zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej, a zwłaszcza krwawień z przewodu pokarmowego przy jednoczesnym stosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych (przeciwbólowych i przeciwgorączkowych), takich jak kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak. Zwiększa też ryzyko działania hepatotoksycznego (uszkodzenia wątroby) przy równoczesnym stosowaniu witaminy A oraz paracetamolu.
Podwyższenie stężenia alkoholu we krwi zaobserwowano po podaniu: cymetydyny i ranitydyny, po kwasie acetylosalicylowym podanym 2h przed wypiciem alkoholu, po podaniu leku antyarytmicznego – werapamilu.
Alkohol wpływa na metabolizm izoniazydu, tolbutamidu i warfaryny, może także podwyższać stężenie leków na dwa sposoby:
- zahamowanie aktywności enzymów metabolizujących leki pod wpływem jednorazowego spożycia dużej ilości alkoholu;
- pobudzenie aktywności enzymów metabolizujących leki pod wpływem regularnego spożywania umiarkowanych ilości alkoholu.
Interakcje leków i żywności nie są łatwe w ocenie. Trudność ta wynika głównie z dużych różnic osobniczych w tym zakresie. Nie mniej jednak, warto przestrzegać pewnych zasad, by zminimalizować ryzyko wystąpienia niepożądanych interakcji:
- Należy zawsze czytać ulotkę dołączoną do zażywanego leku. Jeśli jakieś informacje zamieszczone w ulotce są niejasne, warto zwrócić się do lekarza lub farmaceuty.
- Leki należy popijać wodą. Inne napoje, jak mleko, kawa, herbata czy sok grejpfrutowy, stwarzają ryzyko wystąpienia interakcji.
- Jeśli lekarz nie zalecił inaczej, leki należy przyjmować w odstępie co najmniej godzinę od posiłku. Wiele interakcji lek - żywność najprawdopodobniej nie zostało jeszcze poznanych, dlatego też warto zminimalizować ryzyko także w przypadku potencjalnie „bezpiecznych” potraw.
- Nie należy przyjmować preparatów mineralnych ani witaminowych z lekami. Mogą one zaburzyć ich wchłanianie.
- Nie należy łączyć przyjmowanych leków z alkoholem.