mgr farmacji Paweł Śmigielski

Nowoczesne materiały opatrunkowe

Medycyna jest nauką, która na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowała niesłychanie dynamiczny rozwój. Praktycznie każdego roku wynajdywane są nowe leki, szczepionki i urządzenia. Nowoczesne terapie mają na celu nie tylko wyleczenie pacjenta w możliwie najkrótszym czasie, ale i uczynienie choroby mniej uciążliwą, zarówno dla niego samego jak i otoczenia. To powoduje lepsze samopoczucie chorego, co jest bardzo ważne szczególnie w przypadku chorób przewlekłych.

W ten nurt ciekawie wplata się problem pielęgnacji chorych z przewlekłymi ranami: odleżynami, owrzodzeniami o różnej etiologii, trudno gojącymi się ranami – z jednej strony dysponujemy dziesiątkami nowoczesnych, bardzo zaawansowanych technologicznie opatrunków, a z drugiej strony, w powszechnej świadomości pacjentów jako podstawowe opatrunki wymieniane są niezmiennie kompres gazowy i dziana opaska. Niedostatek wiedzy w tym temacie niestety jest zauważalny również wśród lekarzy i farmaceutów.

Rany przewlekłe są bardzo poważnym problemem terapeutycznym. Często stają się pierwszą groźną manifestacją uświadamiającą istnienie jakiejś poważnej, postępującej choroby. Prawidłowo leczona rana powinna się zagoić w czasie od kilku do kilkunastu miesięcy, natomiast przy zaniechaniu leczenia, lub leczeniu niewłaściwym taka rana może utrzymywać się przez wiele lat. Należy pamiętać, że przez cały czas potrzebny do wygojenia, choremu towarzyszy ból oraz uczucie dyskomfortu zarówno fizycznego jak i psychicznego, a co za tym idzie gwałtowne pogorszenie jakości życia. Ponadto rany w zaawansowanym stadium mogą powodować trudności w poruszaniu, zniekształcenie kończyn, a nawet prowadzić do inwalidztwa.

Przyjmuje się, że rana powinna zagoić się w czasie ośmiu tygodni. Jeżeli to nie nastąpi mamy do czynienia z raną przewlekłą. Powodem takiego stanu rzeczy mogą być zarówno zniszczenie tkanek współistniejące z chorobą ogólnoustrojową jak i błędy w opatrzeniu oraz wtórne zakażenia. Jeżeli nastąpiło zniszczenie warstw skóry sięgające aż do skóry właściwej, powstaje owrzodzenie.

Istnieje szereg czynników wpływających na proces gojenia ran. Do najważniejszych spośród czynników miejscowych możemy zaliczy

  • Poziom uszkodzenia tkanki – im większe, tym dłuższy proces gojenia

  • Zakażenia – wydłużają i utrudniają gojenie

  • Krwiaki – zwiększają ryzyko zakażeń

  • Technika zamknięcia rany i rodzaje szwów

  • Ukrwienie – im lepsze, tym szybciej przebiega gojenie


Wśród czynników ogólnych wyróżniamy:

  • Niedożywienie – zbyt niska zawartość białka we krwi

  • Nadciśnienie – istnieje ryzyko krwawienia z rany

  • Cukrzyca – podwyższony poziom cukru we krwi powoduje jednoczesne zaburzenie procesu zapalnego i upośledzenie układu immunologicznego, co sprzyja zakażeniu rany

  • Steroidy – hamują wszystkie fazy gojenia

  • Chemioterapeutyki – hamują wczesną fazę zapalenia, czym zaburzają proces gojenia

  • Leki przeciwkrzepliwe (heparyna, doustne antykoagulanty) – hamują proces krzepnięcia i mogą powodować krwawienia

Obecnie odchodzi się od opatrywania ran tradycyjnym suchym opatrunkiem gazowym w połączeniu z miejscowo stosowanymi antybiotykami, ponieważ rola kompresu ogranicza się do zewnętrznej osłony rany, natomiast antybiotyki obok działania antyseptycznego mają również działanie cytostatyczne, alergizujące i podrażniające. Za sprzyjające gojeniu uznaje się natomiast środowisko wilgotne.

Tabela 1. Zalety wilgotnego leczenia ran (wg. Field&Kerstein, 1994)

Mniejszy ból

Mniejsza stymulacja uwodnionych zakończeń nerwowych

Mniejsze ryzyko infekcji

Suche tkanki są pożywką dla bakterii

Mniejsze ryzyko przeniesienia bakterii

Mniejsza dyspersja bakterii drogą powietrzną

Mniejsza możliwość uszkodzenia nowych tkanek

Wilgotna powierzchnia rany i opatrunku

Skuteczniejsze mechanizmy autolizy w porównaniu z suchymi opatrunkami

Enzymy hydrolizują białko w obecności wilgoci

Aby przystąpić do scharakteryzowania różnych grup opatrunków, należy określić jak najdokładniej cechy idealnego opatrunku, który powinien:

  • Zapewniać prawidłową temperaturę, wilgotność i wymianę gazową w obrębie rany
  • Zapewnić odpowiednie pH rany
  • Być nieprzepuszczalny dla bakterii
  • Usuwać nadmiar wysięku i toksycznych cząstek
  • Nie hamować rozwoju ziarniny
  • Być nietoksyczny
  • Być hipoalergiczny
  • Nie przywierać do rany
  • Nie uszkadzać nowopowstałych tkanek podczas wymiany
  • Posiadać przystępną cenę

Współczesne materiały opatrunkowe nazywane są także opatrunkami aktywnymi, ze względu na funkcję – przede wszystkim wspomagającą i stymulującą proces gojenia się rany, w odróżnieniu od swoich starszych odpowiedników, które pełniły głównie rolę ochronną. Obecnie produkowane opatrunki najczęściej występują w postaci: błon i opatrunków poliuretanowych, hydrokoloidów, hydrożeli, alginianów, dekstranomerów i pochłaniających zapach. Dostępne są również preparaty łączące cechy różnych wymienionych grup, tzw. opatrunki złożone.

Niektórych opatrunków nie można jednoznacznie zakwalifikować do konkretnej kategorii, ponieważ zawierają składniki oraz cechy z różnych grup.

Oto krótka charakterystyka produktów dostępnych na polskim rynku:

  • CombiDerm (producent ConvaTec) – hydrokoloidowo-hydropolimerowy opatrunek, charakteryzujący się dużą zdolnością absorbowania wysięku z rany, używany
    do leczenia odleżyn i owrzodzeń, w tym cukrzycowych. Częstotliwość zmian opatrunku maksymalnie co siedem dni.

  • Fibracol (producent Johnson&Johnson) – hipoalergiczny opatrunek, zawiera alginian sodowo-wapniowy i kolagen. Znajduje zastosowanie w leczeniu ran przewlekłych
    z dużym wysiękiem, ran szarpanych, a także odleżyn, oparzeń i owrzodzeń. Preparat rozpuszczając się w płynie tkankowym dostosowuje się do kształtu rany, zapewnia wilgotne środowisko i neutralne pH. Dzięki swoim składnikom doprowadza
    do aktywacji fibroblastów i pochłania wysięk. Fibracol wymaga stosowania opatrunku zabezpieczającego.

  • Inadine (producent Johnson&Johnson) – opatrunek wiskozowy nasączony 10% roztworem jodyny powidynowej (żel jodoforowy). To szczególny, bo nie dający oporności środek antyseptyczny, znajdujący zastosowanie nie tylko przeciw bakteriom, ale także grzybom i pierwotniakom. Stosowany do ran zainfekowanych, skaleczeń, oparzeń, oraz odleżyn i oparzeń. Charakterystyczna zmiana barwy
    z pomarańczowej na białą jest sygnałem do zmiany opatrunku.

  • Nu Gel (producent Johnson&Johnson) – opatrunek o szerokim zastosowaniu. Po nałożeniu na ranę utrzymuje wilgotne, sprzyjające gojeniu środowisko, indukuje autolityczne oczyszczanie rany. Ponadto posiada działanie bakteriostatyczne
    i przeciwbólowe. Jest hipoalergiczny. Stosowany do leczenia ropiejących ran, ran
    z tkanką martwiczą oraz odleżyn. Używany łącznie z opatrunkiem ochronnym.

  • Promogran (producent Johnson&Johnson) – bioabsorbowalny, kolagenowo-celulozowy opatrunek, charakteryzujący się zdolnością do inaktywowania wolnych rodników i jonów metali. Przyspiesza gojenie ran, posiada właściwości hemostatyczne. Stosowany do leczenia różnych rodzajów owrzodzeń i odleżyn. Umieszczany na całej powierzchni rany, wymaga zastosowania opatrunku zewnętrznego.

  • Tender Wet (producent Hartmann) – posiada bardzo wysoką zdolność absorpcji wysięku, przy jednoczesnym oczyszczaniu rany z toksyn, drobnoustrojów i tkanki martwiczej. Pobudza proces autolizy, a dzięki utrzymywaniu wilgotnego środowiska stymuluje również proces gojenia. Tender Wet jest impregnowany roztworem Ringera, a przenikające do rany elektrolity: sód, potas i wapń przyczyniają się do szybszego wzrostu komórek będących w fazie ziarninowania. Stosowany na rany zakażone, wymagające oczyszczania , odleżyny, owrzodzenia oraz oparzenia.

  • Versiva – opatrunek trójwarstwowy, którego wewnętrzną warstwą jest hydrokoloid, środkową hydrowłókna, natomiast zewnętrzna, poliuretanowa pełni funkcje ochronne. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu płaskich owrzodzeń żylnych.

ostatnia zmiana: 15.02.2023 00:00:00

)