mgr zdrowia publicznego Marta Łuczyńska

Stłuczenia, skręcenia i zwichnięcia - jak sobie radzić?

Kontuzje nie dotyczą jedynie sportowców. To powszechne urazy, które mogą przydarzyć się wszystkim niezależnie od poziomu aktywności, wieku czy stanu zdrowia. Poniżej przedstawiamy garść informacji dotyczących stłuczeń, skręceń i zwichnięć.
Stłuczenia to dość powszechne urazy, które powstają zazwyczaj w wyniku upadku na twarde podłoże lub też jako efekt ciosu, zadanego tępym przedmiotem. W chwili urazu drobne naczynia znajdujące się pod skórą pękają. Wtedy krew z tych naczyń wylewa się do okolicznych tkanek co wywołuje obrzęk, ocieplenie i zasinienie skóry. Skutkiem urazu jest duża bolesność samoistna i uciskowa, ból szczególnie nasila się w czasie wykonywania ruchów czynnych i biernych w obrębie uszkodzonego miejsca. Siniaki najczęściej goją się samoistnie w ciągu 7–10 dni. Zmiana barwy chorego miejsca (od czerwonej po żółtawą lub blado zieloną) to efekt powolnego wchłaniania do krwiobiegu uszkodzonych komórek krwi. Aby przyspieszyć ten proces i zmniejszyć ból warto zaraz po wypadku przyłożyć zimny kompres (pamiętaj aby nie przykładać lodu bezpośrednio na skórę grozi to odmrożeniem), który zahamuje wewnętrzne krwawienie i zmniejszy obrzęk. Można również sięgnąć po środki przeciwbólowe i ułatwiające gojenie się stłuczeń dostępne w aptece w postaci tabletek (doustnych, rozpuszczalnych w wodzie do okładów) czy maści (zawierająca arnikę, heparynę lub wyciąg z nasion kasztanowca) stosowanych miejscowo.

Zobacz także: Gdy trzaśnie kość...

Po ustąpieniu obrzęku można zastosować ciepłe okłady, których działanie przyspieszy regenerację uszkodzonych tkanek Jeżeli jednak siniak jest rozległy, miejsce urazu wciąż obrzęknięte, a ból zwiększa się lub jest trudny do zniesienia koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Powikłania stłuczenia mogą być brzemienne w skutkach. Szczególnie niebezpieczne są silne stłuczenia głowy, mogące być przyczyną powstania krwiaka lub uszkodzeń czaszki. Przy urazach biodra i kości ogonowej pojawia się ostry ból utrudniający chodzenie i stanie, może nasilać się w miarę upływu czasu.
Skręcenie czy zwichnięcie?
Najbardziej podatne na urazy skręcenia i zwichnięć są stawy kończyny dolnej szczególnie staw kolanowy i skokowy. Skręcenie to zamknięte uszkodzenie stawu spowodowane wykonaniem w nim zbyt obszernego ruchu (przekraczającego zakres fizjologiczny). W uszkodzeniu tym torebka i więzadła stawowe ulegają nadmiernemu rozciągnięciu. Pomimo, iż powierzchnie stawowe zostają czasowo przemieszczone względem siebie, kości powracają jednak do panewki stawowej pozostając w prawidłowym ustawienia. W zależności od stopnia uszkodzenia aparatu więzadłowego i torebki stawowej wyróżniamy cztery stopnie skręceń:

I⁰ nadciągnięcie więzadeł i rozwłóknienie torebki

II⁰ rozdarcie torebki stawowej

III⁰ rozdarcie torebki stawowej i aparatu więzadłowego

IV⁰ oderwania więzadła z fragmentem kostnym.

Stopień uszkodzenia stawu wskazuje również na czas ograniczenia aktywności i wyboru rodzaju unieruchomienia (opatrunek modelujący, stabilizator lub gips).

Pierwszymi objawami są: ból szczególnie nasilający się przy wykonywaniu ruchów i obciążaniu kończyny, obrzęk powodujący zniekształcony obrys stawu, wzmożone ocieplenie skóry nad stawem oraz powstający krwiak. Zasady pierwszej pomocy są podobne do tych stosowanych przy stłuczeniu. Stosowanie zimnych okładów, leków przeciwbólowych i przeciwobrzękowych, ułożenie kończyny wyżej, zabezpieczenie stawu bandażem elastycznym i nie obciążanie uszkodzonego miejsca powinno pomóc w uśmierzeniu bólu oraz ewakuacji obrzęku i krwiaka. Jeśli jednak wdrożone leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów nie lekceważmy tego i udajmy się do lekarza.

Pamiętajmy o prawidłowym zabezpieczeniu kończyny, które pozwoli zmniejszyć ból i nie pogłębić urazu. Czynimy to według zasady Potta, czyli unieruchamiamy dwie kości tworzące dany staw np. przy urazie stawu skokowego będzie to stopa i podudzie.

Zwichnięcie to uszkodzenie stawu, w którym tworzące staw powierzchnie kości utraciły ze sobą styczność, czyli dwie kości w stawie uległy przemieszczeniu względem siebie. Przemieszczenie najczęściej wynika z rozerwania więzadeł stawowych kości, które raczej nie powracają do swojej poprzedniej pozycji w stawie w przeciwieństwie do skręcenia. Do typowych objawów, jak w skręceniu, dołącza się niemożliwość wykonania ruchów w stawie przy jednoczesnym występowaniu sprężynującego oporu. Pod wpływem urazu może dojść nie tylko do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, ale również większych naczyń i nerwów dlatego też poszkodowany powinien mieć wykonany RTG i badanie lekarskie. W żadnym wypadku nie wolno poruszać stawu lub usiłować go nastawić. Udzielający pomocy pozostawia staw w zastanej często nieprawidłowej pozycji i w takiej stara się go unieruchomić, a poszkodowany układa tak, aby odczuwał jak najmniejsze dolegliwości. Podczas transportu można dodatkowo schładzać uszkodzone miejsce.

Zobacz również: Apteczka samochodowa - kolejny obowiązek czy niezbędne narzędzie?

Rehabilitacja uszkodzonego stawu. Czy zawsze konieczny jest opatrunek gipsowy?
Współczesne metody leczenia nie wymagają stosowania długiego unieruchomienia w gipsie jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Obecnie połączenie metod fizyko- i kinezyterapii oraz zabezpieczenie stawu odpowiednio dobraną ortezą stabilizującą lub łuską sprzyja szybkiemu powrotowi do zdrowia. Ważne, aby lekarz ortopeda bądź rehabilitant dobrze dopasował stabilizator w zależności od rodzaju urazu oraz pouczył co do częstotliwości stosowania i prawidłowego unieruchamiania stawu. Zabiegi udzielane przez poradnie rehabilitacyjne, takie jak: masaż podwodny, masaż ręczny, ultradźwięki, zabiegi z zakresu elektroterapii oraz ćwiczenia (czynne, oporowe czy izometryczne) ułatwią powrót do normalnej aktywności i prawidłowej funkcji stawu.

Pamiętajmy, że z pozoru banalny uraz może okazać się groźny w skutkach. Nie należy lekceważyć przedłużającego się bólu czy powracających dolegliwości. Nie można też przeceniać zalet stosowanych stabilizatorów, których zadaniem jest jedynie odciążenie lub ułatwienie ruchów w danym stawie. W celu zapobiegania dalszym uszkodzeniom i nie utrwalaniu już istniejących niezbędna jest jednoczesna rehabilitacja.

ostatnia zmiana: 15.02.2023 00:00:00

)