Ocena stanu zdrowia noworodka w skali Apgar.

Jesteś młodą mamą albo niedługo nią zostaniesz? Zastanawiasz się może nad zasadnością oceny stanu nowonarodzonego dziecka według wartości skali Apgar? Jesteś ciekawa czym jest skala Agar? Czy rzeczywiście jest ona istotna w ocenie zdrowia noworodka? O czym mówią jej wartości? A także, w jakim celu jest ona wyznaczana? Odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule.

Czym jest i co określa skala Apgar?

Jest to dziesięciostopniowa skala, która pozwala szybko ocenić stan zdrowia dziecka zaraz po porodzie. Oceny dokonuje się w 1, 3, 5 i 10 minucie po narodzinach, na jej podstawie podejmowane są decyzje terapeutyczne, a także, jeżeli zachodzi taka potrzeba, szybka interwencja i intensywna terapia noworodka. Im wyższy wynik otrzymuje maleństwo, tym jego stan zdrowia i kondycja są lepsze. Jak już wspomniano, skala Apgar służy do szybkiej oceny stanu zdrowia dziecka zaraz po urodzeniu i badanie powtarzane jest czterokrotnie, aby sprawdzić czy stan dziecka ulega poprawie, czy konieczne jest wykonanie dodatkowych badań. Ponad to punkty Agar są podpowiedzią dla lekarza pediatry prowadzącego dziecko w późniejszym czasie, w jakim stanie przyszło ono na świat i czy np. niekorzystny wynik badania ma wpływ na jego późniejsze problemy ze zdrowiem.

Za co te punkty?

Skala Apgar jest powszechnie stosowana w wielu krajach na całym świecie ze względu na wysoką wartość kliniczną oraz prostotę wykonania. Test ułatwia lekarzom podjęcie szybkiej decyzji dotyczącej dalszego postępowania, gdyby pojawiły się jakieś problemy. Nazwa pochodzi od nazwiska pediatry Virginii Apgar, która opracowała i wprowadziła w 1953 roku prosty i szybki system oceny stanu noworodka. Ocena stanu zdrowia dokonywana jest na podstawie 5 parametrów:

• A (Appearance – wygląd): kolor skóry
• P (Pulse – puls): ilość uderzeń serca na minutę
• G (Grimace – grymas): reakcja na bodźce
• A (Activity – aktywność): napięcie mięśni
• R (Respiration – oddychanie): regularność oddechu.

Z każdej kategorii (kolor skóry, puls, reakcja na bodźce, napięcie mięśni, oddech) noworodek może dostać od 0 do 2 punktów, czyli 10 punktów to wynik maksymalny. Niestety nawet maksymalne wyniki w skali Apgar nie gwarantują, że dziecko będzie prawidłowo się rozwijało w przyszłości. Wstępna ocena wg skali Apgar pozwala jednak rozstrzygnąć, kiedy maleństwu jest potrzebna natychmiastowa pomoc.

W przypadku koloru skóry, jeżeli ciało dziecka jest całe różowe otrzymuje ono 2 punkty, jeżeli tułów jest różowy, a rączki i nóżki sine - 1 punkt, natomiast, gdy całe ciało dziecka jest sine - 0 punktów. Rozpatrując pracę serca noworodka, jeżeli puls jest jest wyższy niż 100 na minutę, wówczas dziecko otrzymuje 2 punkty w skali Apgar, jeżeli jest niższy niż 100 uderzeń serca na minutę - 1 punkt, a gdy tętno jest niewyczuwalne - 0 punktów. Aby dokonać oceny reagowania dziecka na bodźce, najczęściej wprowadza się cewnik do noska, jeżeli dziecko żywo reaguje wówczas otrzymuje 2 punkty w skali Apgar, jeżeli pojawia się tylko grymas twarzy - 1 punkt, a jeżeli nie ma żadnej reakcji - 0 punktów.

Jak bada się poszczególne parametry?

Oddech. Rozpoczęcie samodzielnego oddychania to najtrudniejsze zadanie, z jakim musi się uporać noworodek po przyjściu na świat. Po porodzie dziecko łapie pierwszy oddech, a pęcherzyki płucne wypełniają się powietrzem, towarzyszy temu zazwyczaj głośny krzyk. Początkowo oddech jest łapczywy i nieregularny. By po chwili stać się już miarowym.

Praca serca. Wraz z odcięciem pępowiny zamykają się naczynia pępowinowe oraz otwór pomiędzy prawą a lewą częścią serca, zaczyna działać krążenie płucne, a serduszko malucha powinno bić miarowo ok. 140 razy na minutę.

Kolor skóry. Parametr ten ocenia się najszybciej i oczywiście wzrokowo, zabarwienie skóry dziecka zależy od stężenia tlenu w jego krwi, im więcej tym skóra dziecka jest bardziej różowa i zdrowo wyglądająca.

Napięcie mięśni. Za prawidłowe napięcie mięśni i ich ruchy odpowiada prawidłowo rozwinięty centralny układ nerwowy. Jeżeli dziecko po porodzie układa się tak, jak w macicy – ma zgięte rączki i nóżki we wszystkich stawach, a mięśnie jego kończyn są napięte i stawiają opór przy próbie ich wyprostowania to znak, że centralny układ nerwowy działa prawidłowo.

Reakcja na bodźce. Przez obserwację reakcji dziecka na bodźce sprawdza się dojrzałość układu nerwowego. Wprowadza się cewnik do noska dziecka, jeżeli kicha, kaszle, okazuje niezadowolenie - oznacza to, że odruch obronny jest prawidłowy.

Jak interpretować wyniki?

Wyróżnia się następujące stany zdrowia noworodka:

• 9-10 punktów – stan dziecka jest bardzo dobry, nie wymaga dodatkowych badań ani obserwacji lekarskiej
• 7-8 punktów – stan dobry, dziecko może być zmęczone długim porodem, bądź wolniej przystosowywać się do zmiany środowiska życia, być może powinno znaleźć się pod obserwacją lekarską
• 4-6 punktów – stan średni, pojawia się konieczność opieki lekarskiej, podania leków, a także wykonania dodatkowych badań lub umieszczenie noworodka w inkubatorze
• 0-3 punktów – stan krytyczny, konieczne są natychmiastowe działania ratujące życie.

Badanie jest powtarzane, gdyż poszczególne parametry zwykle ulegają poprawie po upływie kilku minut od przyjścia dziecka na świat. Słabszy wynik pierwszego badania nie przesądza o późniejszym stanie zdrowia dziecka, dlatego też poddawane jest ono ocenie kilkukrotnie. Za najbardziej miarodajny uważa się wynik z piątej minuty. Wynik badania w skali Apgar wpisywany jest do książeczki zdrowia dziecka razem z innymi informacjami na temat noworodka, takimi jak waga urodzeniowa czy długość ciała.
Jeżeli dziecko nie otrzymało 10 punktów w skali Apgar, nie należy wpadać w panikę ani martwić się zanadto, gdyż nie będzie to rzutowało na jego późniejszy rozwój. Jedynie niskie wartości, czyli 3 i poniżej (noworodek siny, wiotki, nieoddychający, ze zwolnioną akcją serca), które utrzymują się powyżej 10 minut mogą rokować źle zarówno jeżeli chodzi o jego przeżycie, jak i występowanie w przyszłości trwałych objawów uszkodzenia mózgu. Jednak żaden lekarz czy pielęgniarka nie będzie czekać pięciu minut, jeżeli dziecko po porodzie nie zaczęło samodzielnie oddychać, wówczas reakcja przywrócenia oddechu jest natychmiastowa.

Istotne jest, aby zachować odpowiedni dystans do punktacji w skali Apgar, gdyż została ona przygotowana specjalnie dla lekarzy w celu szybkiej i skutecznej interwencji w pierwszych minutach życia dziecka.

W większości przypadków, nawet mimo niezbyt zadowalającego wyniku, noworodki wychodzą w bardzo dobrym stanie zdrowia ze szpitala. Badanie w skali Apgar nie ocenia odległego stanu zdrowia dziecka, jego rozwoju fizycznego czy psychicznego, jest jedynie informacją dla lekarza w przypadku konieczności ratowania życia dziecka.
Podkreślić należy, że ocena dokonywana podczas testu jest subiektywna oraz niewiele dzieci uzyskuje 10 punktów. Zazwyczaj jest to 8 lub 9 punktów – świadczących o dobrym stanie noworodka. Poród jest trudnym i ciężkim przeżyciem, zarówno dla mamy, jak i maleństwa, dlatego mogą pojawić się u malca sine rączki lub nóżki albo maluszek nie będzie chciał od razu krzyczeć w niebogłosy (czego od niego oczekujemy). To automatycznie spowoduje obniżenie punktacji. Takie dzieci uzyskują od 4 do 7 punktów, a sam wynik może być spowodowany męczącym i długim przebiegiem porodu, a nie bardzo złym stanem zdrowia malucha, który wymagałby intensywnej pomocy.