mgr farmacji Joanna Rakoczy

Preparaty wspomagające odchudzanie

1. Wstęp

Nadwaga, czy już otyłość, to nadmierna masa ciała, która znacznie przekracza optymalne wartości, utrudnia życie oraz w efekcie prowadzi do wielu chorób. Kryterium oddzielającym te dwa pojęcia jest BMI (Body Mass Index), czyli Wskaźnik Masy Ciała, obrazujący relację miedzy masą ciała a wzrostem.

Wskaźnik ten obliczamy wg wzoru:

BMI = masa ciała (kg) /wzrost (m)2

Waga prawidłowa oscyluje w przedziale między 18,5 - 24,9 kg/m2, powyżej 25 kg/m2 mówimy o nadwadze, natomiast BMI o wartości ponad 30 kg/m2 wskazuje na otyłość.

2. Etiopatogeneza

Problem nadwagi, a w konsekwencji otyłości, jest bardzo złożony, dlatego trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: co jest ich bezpośrednim powodem? Jedną z głównych przyczyn powstawania otyłości jest zaburzona równowaga pomiędzy energią dostarczoną z pożywieniem a jej odpowiednim zużytkowaniem.

Co to dla nas oznacza? Otóż zbyt duże spożycie pokarmów (objadanie się, wysoka kaloryczność potraw) lub zbyt małe zużytkowanie energii dostarczonej z pożywieniem
(np. siedzący tryb życia, mała aktywność fizyczna, słaba przemiana materii) mogą w konsekwencji doprowadzić do znacznego wzrostu masy ciała.

Kolejnym bardzo ważnym aspektem są uwarunkowania genetyczne. Niejednokrotnie dzieci osób otyłych, mimo drakońskiej diety, dziedziczą skłonności do tycia.

Na wzrost masy ciała mogą ponadto wpływać zaburzenia hormonalne (wiele kobiet tyje po menopauzie), a także stosowane leki, tj. sterydy, antykoncepcja, itd.

Warto zdać sobie sprawę iż otyłość oraz towarzyszące jej zaburzenia metaboliczne tworzą złożony zespół chorobowy. Oznacza to, że otyłość jest chorobą i trzeba ją leczyć.

3. Skutki otyłości:

Największymi zagrożeniami jakie niesie za sobą zbyt duża masa ciała, są poważne choroby układu krwionośnego, mogące doprowadzić nawet do śmierci. W ostatniej dekadzie zanotowano znaczny wzrost zgonów w „najgrubszym” narodzie świata (USA), spowodowany znaczną otyłością. Ponadto osoby otyłe są bardziej podatne na wystąpienie u nich cukrzycy typu drugiego, nadciśnienia, a także zwyrodnienia stawów.

4. Co zrobić z nadmiarem ciała?

Pierwszym i najważniejszym etapem w walce ze zbędnymi kilogramami jest zmiana negatywnych nawyków żywieniowych, zmniejszenie kaloryczności posiłków, wprowadzenie do diety, bogatych w błonnik, warzyw i owoców, ograniczenie ilości tłuszczów
oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

„Ruch jest w stanie zastąpić każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte, nie zastąpią ruchu”, te jakże ważne słowa doktora Wojciecha Oczko powinny stać się mottem każdego człowieka, a w szczególności osób dotkniętych nadwagą.

5. W jaki sposób wspomóc odchudzanie?

Często zdarza się, że zmiana diety oraz stylu życia nie wystarczają by pozbyć się nadmiernych kilogramów. Warto wówczas rozważyć możliwość skorzystania z „pomocy” suplementów oraz leków zmniejszających wagę ciała. Należy tu jednak postępować ostrożnie i rozważnie, konsultować swoje poczynania z lekarzem lub dietetykiem. Farmaceuta również chętnie udzieli pomocnych wskazówek w kwestii odchudzania.

6. Czego nie stosować?

Wielu pacjentów sięga po preparaty przeczyszczające (głównie z senesem i kruszyną, tj. Alax, Xenna, Figura, Senefol itp.) myśląc, że w ten sposób pozbędzie się nadmiaru tkanki tłuszczowej. Takie postępowanie jest karygodne i zasługuje na bezwzględną krytykę!! Może ono doprowadzić do zaburzenia równowagi elektrolitowej, która wywołuje spustoszenie układu sercowo-naczyniowego. Ponadto środki przeczyszczające „rozleniwiają” jelita, zmuszając pacjenta do ciągłego ich stosowania.

7. Podział suplementów ze względu na mechanizm działania

Preparaty odchudzające można podzielić na środki:

1) Zmniejszające łaknienie i uczucie głodu

a) Specyfik, który jeszcze do niedawna cieszył się dużą popularnością i „wzięciem” głównie wśród pacjentek to lek zawierający w którego składzie jest sibutramina. Mechanizm działania oparty jest na hamowaniu wychwytu zwrotnego noradrenaliny, dopaminy oraz serotoniny, a w rezultacie na zwiększonym wydatku energetycznym. Odczuwalny efekt to wzrost poposiłkowego uczucia sytości.
W 2010 roku zawieszono pozwolenie na dopuszczenie do obrotu na rynkach Unii Europejskiej wszystkich preparatów zawierających sibutraminę. Taką interwencję spowodowały wyniki badań, potwierdzające zwiększone ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych (zawału serca i udaru mózgu) w związku z zażywaniem sibutraminy. Wobec tego podkreślamy, iż przyjmowanie takich środków bez konsultacji z lekarzem może prowadzić do powikłań stanowiących istotne zagrożenie dla zdrowia, a nawet i życia!

b) Do środków zmniejszających łaknienie i jednocześnie siejących duże spustoszenie w organizmie należy amfetamina. Jest to jeden z powszechniejszych środków, nielegalnie rozprowadzanych, wpływających na ośrodkowy układ nerwowy. Amfetamina uwalnia neuroprzekaźniki (noradrenalinę, dopaminę, serotoninę) z zakończeń nerwowych i hamuje ich wychwyt zwrotny. Dochodzi do pobudzenia całego organizmu. Amfetamina zażywana jest jako środek odchudzający, dopingujący w sporcie, podnoszący zdolność uczenia się oraz jako używka (przez narkomanów). Działania niepożądane występujące obok tych zamierzonych to:

  • zaburzenia wzroku i słuchu
  • arytmia serca, która może być przyczyną zawału
  • psychiczne uzależnienie, psychoza amfetaminowa, depresja
  • wyczerpanie organizmu, spadek odporności

2) Preparaty pęczniejące dające uczucie sytości

a) Ze względu na powszechność i bezpieczeństwo stosowania na uwagę niewątpliwie zasługuje błonnik. Pod wpływem wody pęcznieje on w żołądku, rozciąga jego ściany i w następstwie daje poczucie sytości. Tworzący się żel spowalnia również wchłanianie węglowodanów, poprawia perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom. Zaleca się, żeby przyjmowany błonnik popijać dużą ilością wody (przed posiłkami). Minimalna dawka przynosząca zamierzone rezultaty to 50g dziennie. Nadmiar błonnika w organizmie powoduje natomiast: wzdęcia, ból brzucha, biegunkę. Wybór preparatów jest ogromny. Występują one w postaci sproszkowanej, w postaci tabletek, czy tez kostek do żucia, np. Colon C, NutriSlim, Bio-Błonnik i inne.

b) Suplementy diety zawierające substancje włóknikowe typu: glukomannany, galaktomannany, ksantany, agar-agar, pektyny, wyciąg z alg. Związki te również odznaczają się zdolnością absorbowania wody, co powoduje odczucie sytości.

Najlepszym rozwiązaniem mimo wszystko jest spożywanie owoców i in. pokarmów bogatych w błonnik, np. otrąb. Najmniej korzystne jest zażywanie pęczniejących preparatów w postaci tabletek do połykania. Istnieje bowiem ryzyko zatrzymania tabletki w uchyłku przełyku. Pęczniejąca tabletka może wówczas prowadzić do blokady dróg pokarmowych.

3) Leki hamujące wchłanianie tłuszczów i cukrów

a) Orlistat- substancja czynna występująca w takich preparatach jak: Alli, Xenical. Wskazaniem do stosowania jest otyłość (BMI>30 kg/m2), należy jednak pamiętać, iż kuracji powinna towarzyszyć niskokaloryczna dieta o obniżonej zawartości tłuszczu. Mechanizm działania środka polega na inhibicji lipaz (enzymów hydrolizujących tłuszcze). W wyniku zażywania preparatu wg zaleconego dawkowania około 25% przyjętego z pożywieniem tłuszczu nie podlega procesowi wchłaniania. Nieprzyjemne i krępujące objawy uboczne wymuszają na pacjentach zmianę nawyków żywieniowych (ograniczenie spożycia tłuszczów). Preparaty te przyczyniają się mianowicie do oddawania oleistego stolca, gazów z wydzieliną, tłuszczowych plamień, biegunki. Możliwe jest również wzmożone wypróżnianie, nietrzymanie stolca, bóle brzucha.

b) Chrom- pierwiastek ten reguluje gospodarkę węglowodanową, zmniejsza apetyt na słodycze i niweluje niekorzystny wpływ cukru na organizm. Ułatwia też spalanie tkanki tłuszczowej. Zaleca się go szczególnie osobom spożywającym nadmiar węglowodanów. Preparaty zażywa się po posiłku. Chrom jest środkiem bezpiecznym jednak reakcja na niego jest raczej kwestią indywidualną- nie jest pewnikiem, iż u wszystkich pacjentów przyniesie oczekiwany skutek. W aptece można znaleźć m. in. Chela Chrom, Aqua-Slim (obok chromu występuje tu L-karnityna oraz HCA, czyli kwas hydroksyoctowy, zmniejszający odczucie głodu poprzez stabilizację poziomu cukru we krwi), Chrom z zieloną herbatą, Chrom Plus, Chrom organiczny, Bio-Chrom.

c) Chitosan (chityna) - otrzymywany z pancerzyków skorupiaków morskich, jest wielocukrem, którego nasz przewód pokarmowy nie trawi. Budowa przypomina celulozę, czyli błonnik. Chitosan wiąże na swojej powierzchni tłuszcz, który nie jest trawiony i wchłaniany, lecz wydalany z organizmu. Chitosan ogranicza dodatkowo wchłanianie węglowodanów w jelitach, przez co poleca się go szczególnie osobom mającym trudności z ograniczeniem jedzenia pieczywa, makaronów, słodyczy.

d) Fasolamina - czyli wyciąg z fasoli zwyczajnej, blokuje w przewodzie pokarmowym enzym, który odpowiada za rozkład skrobi (występującej w dużych ilościach w pieczywie, ziemniakach, produktach zbożowych i mącznych)
do cukrów prostych. Tym sposobem skrobia staje się nieprzyswajalna
i w konsekwencji nie odkłada się w tkance tłuszczowej. Fasolaminę poleca się głównie osobom, które nie potrafią zrezygnować z ulubionych produktów mącznych. W aptekach można ją znaleźć m. in. w Goodbye Appetite

4) Preparaty przyspieszające spalanie tłuszczu i wzmagające termogenezę (termogeniki)

a)efedryna w połączeniu z kofeiną

Kompozycja tych dwóch substancji, zwłaszcza przy zwiększonym wysiłku fizycznym, rzeczywiście skutecznie redukuje tkankę tłuszczową (pobudzone wydzielanie katecholamin, noradrenaliny, adrenaliny oraz ich mniejszy wychwyt zwrotny indukują metabolizm tkanki tłuszczowej w procesie termogenezy). Niestety stosowanie preparatów o takim składzie nie jest bezpieczne. Najważniejsze działania niepożądane to:

  • podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
  • przyspieszona akcja serca
  • pobudzenie ośrodka oddechowego
  • uzależnienie.

b) L-karnityna - jest związkiem syntetyzowanym w organizmie przez wątrobę. Powstaje z dwóch aminokwasów, które dostarczamy z pożywieniem. Mechanizm działania L-karnityny sprowadza się do umożliwienia przejścia spożytych kwasów tłuszczowych do komórek, w których wytwarzana jest energia potrzebna do funkcjonowania organizmu. W efekcie L-karnityna dostarcza energii głównie pracującym mięśniom, dlatego zalecana jest w szczególności osobom systematycznie uprawiającym sport. Podobnie jak CLA, L-karnityna występuje w mięsie (z łac. Carnis – mięso). Na aptecznych półkach odnaleźć można : Bio-Karnitynę, L-Karnitynę, Olimp L-Karnitynę.

c) CLA- (skoniugowane cząsteczki kwasu linolowego – conjugated linoleic acid) to składnik cieszącego się sporą popularnością preparatu- Bio-C.L.A z zieloną herbatą. Wspomaga on odchudzanie poprzez wzmożenie spalania tkanki tłuszczowej bez redukującego wpływu na tkankę mięśniową (niezbędne dla zachowania prawidłowej przemiany materii), hamowanie uczucia głodu. Do wymienianych zalet preparatu należy przeciwdziałanie efektowi jo-jo.

5) Preparaty regulujące przemianę materii:

ekstrakty z zielonej i czerwonej herbaty

Odchudzająca aktywność zielonej i czerwonej herbaty wynika z obecności polifenoli oraz teiny. Teina zwiększa stężenie noradrenaliny w organizmie. Dodatkowo związki zawarte w zielonej i czerwonej herbacie są bardzo silnymi przeciwutleniaczami, czyli związkami wyłapującymi wolne rodniki - szkodliwe substancje odpowiedzialne za przyspieszenie procesów starzenia i wzrost ryzyka występowania niektórych nowotworów.

Szeroka gama preparatów wspomagających odchudzanie oraz obietnice producentów sprawiają, że ciężko wybrać odpowiedni specyfik. Przeanalizowanie składu oraz fachowa porada farmaceuty lub dietetyka pomogą uniknąć często popełnianych błędów w jakże żmudnym procesie odchudzania.

ostatnia zmiana: 15.02.2023 00:00:00

)