Zmarszczki, czyli dlaczego skóra się starzeje?

Skóra jest jednym z organów organizmu człowieka, który tak jak pozostałe narządy starzeje się i „zużywa”. Jest to proces naturalny, na który nie mamy wpływu, lata mijają, zmienia się wygląd i kondycja naszej skóry, a jej zdolność do regeneracji słabnie. Każda z nas obawia się starzenia, jest to proces nieuchronny, któremu nie jesteśmy w stanie zapobiec, ale możemy spróbować spowolnić go poprzez zastosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych, a także unikanie czynników, które znacznie przyspieszają starzenie skóry.
Czym właściwie są zmarszczki?
Zmarszczki są swego rodzaju załamaniami struktury skóry oraz jej podskórnych wzmocnień, takich jak włókna kolagenowe i elastynowe, tworzą one swego rodzaju szkielet utrzymujący skórę, dzięki nim jest ona napięta i jędrna. Włókna kolagenowe w miejscu występowania zmarszczek rozchodzą się i przestają pełnić swoją funkcję podtrzymującą strukturę skóry, elastyna także ulega degradacji.
Zmarszczki powstają na skutek upływu czasu i starzenia się organizmu, a także jako efekt działania wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych zależnych od naszego trybu życia.
Jak dzielimy zmarszczki?
Biorąc pod uwagę przyczynę powstawania zmarszczek dzielimy je na:

• Mimiczne – tzw. zmarszczki dynamiczne, pojawiają się najwcześniej na skutek ruchów mięśni mimicznych twarzy, które kurczą się wtedy, gdy śmiejemy się, marszczymy brwi, jednym słowem wyrażamy emocje. W wyniku powstawania tych samych ruchów mięśni twarzy, skóra traci właściwości rozkurczania w naturalny sposób, a linie mimiczne ulegają utrwaleniu. Najbardziej na ten typ zmarszczek narażone są okolice oczu, czoło i obszar między brwiami. „Starzenie” mimiczne nie niszczy jednak włókien oraz komórek naskórka. Włókna elastynowe i kolagenowe także pozostają niezmienione ich struktura zmienia się wówczas, gdy zaczyna działać starzenie biologiczne, a także fotostarzenie skóry.
• Grawitacyjne – spowodowane są naturalnym procesem starzenia się skóry, związane są z działaniem przyciągania ziemskiego. Powstają w okolicy powiek, szyi i policzków. Dochodzi do degradacji elastyny i kolagenu, zaczyna także ubywać kwasu hialuronowego i powoli zanika aktywność gruczołów łojowych i potowych.
• Strukturalne – związane są z trybem życia, czynnikami genetycznymi oraz wpływem szkodliwego działania promieni słonecznych.

W zależności od głębokości zmarszczek wyróżniamy: powierzchowne i głębokie. Te pierwsze nie przekraczają 0,05 mm głębokości i występują z reguły w okolicach oczu, np. „kurze łapki”. Głębokie zmarszczki są głębsze, występują w postaci poziomych lub pionowych bruzd na policzkach, czole, szyi i w dolnej części twarzy.
Proces powstawania zmarszczek.
Nasza skóra zaczyna starzeć się już ok. 25 roku życia. Jako pierwsze pojawiają się zmarszczki mimiczne. Z czasem zauważalne zaczynają być zmarszczki wokół policzków, powiek i szyi. Dzieje się tak, dlatego, iż wraz z upływem lat osłabieniu ulegają włókna kolagenu i elastyny, które stanowią rusztowanie dla skóry odpowiadając za jej napięcie. Ponadto w organizmie zmniejsza się ilość substancji, które pobudzają naturalną produkcję kolagenu, takich jak: witamina A, E, C a także miedź. Prowadzi to do zmniejszenia elastyczności skóry, jej wiotczenia i powstawania zmarszczek. W późniejszym okresie życia zmniejsza się także aktywność gruczołów łojowych i potowych w skórze, dochodzi do utraty odpowiedniego poziomu lipidów w skórze i jej obniżonej wilgotności, powoduje to suchość skóry, a to z kolei sprzyja powstawaniu zmarszczek. Należy z resztą zaznaczyć, że skóra sucha i wrażliwa o wiele szybciej starzeje się niż skóra tłusta czy mieszana, dlatego pielęgnacja jest podstawą utrzymania odpowiedniej kondycji skóry. Do powstawania zmarszczek przyczyniają się także czynniki zewnętrze, takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenia, dym tytoniowy. Z upływem lat naskórek staje się cieńszy i szorstki, bardziej podatny na ich działanie.
Melanina (barwnik w skórze) zaczyna być wydzielana w sposób niejednolity, w rezultacie pojawiają się plamy pigmentacyjne w miejscach odkrytych: na dłoniach, twarzy. Również krążenie krwi w naczyniach skórnych zmniejsza się, skóra jest przez to gorzej odżywiona, a ściany naczyń krwionośnych stają się mniej wytrzymałe i pękają, przez co pojawiają się pajączki. Zdolność skóry do regeneracji jest zmniejszona, przez co jest też bardziej podatna na urazy i podrażnienia.
Zmiany, jakie zachodzą w kolejnych latach życia:

• 30 lat – opadanie powiek górnych, „kurze łapki” w kącikach oczu
• 40 lat – bruzdy od skrzydełek nosa do ust, zmarszczki między brwiami i na czole
• 50 lat – opadanie końcówki nosa, zmarszczki szyjne, opadanie bocznych części policzków
• 60 – 80 lat – zanik tkanki podskórnej, wiotkość skóry.

Jakie czynniki powodują starzenie skóry i powstawanie zmarszczek?
Bardzo istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, ale także czynniki zewnętrzne, takie jak:

• zanieczyszczenie środowiska
• promieniowanie UV (nadmierne opalanie, solarium)
• promieniowanie jonizujące (np. komputery)
• dym tytoniowy i palnie papierosów
• wolne rodniki
• brak aktywności fizycznej
• stres
• a także niewłaściwa pielęgnacja.

Do czynników wewnętrznych możemy zaliczyć zaburzenia gospodarki hormonalnej, nieprawidłowe odżywianie i związane z tym niedobory witaminowe. Dlatego nie wiek determinuje wygląd i kondycję naszej skóry, ale głównie umiejętność prawidłowego dbania o nią.

Wolne rodniki są aktywnymi cząsteczkami tlenu, które powstają w organizmie, powietrzu i żywności. Człowiekowi potrzebne są do walki z wirusami i bakteriami, jednak, gdy jest ich zbyt dużo prowadzą do uszkodzenia również zdrowych komórek, a to z kolei przyspiesza starzenie się skóry.

Wolne rodniki niszczą lipidy komórkowe, naruszając w ten sposób strukturę naskórka, w którym, owe lipidy, pełnią rolę bariery zabezpieczającej przed wnikaniem szkodliwych czynników z zewnątrz. Atakowane są także białka w błonie komórkowej, przez co komórka przestaje prawidłowo funkcjonować. Destrukcji ulegają enzymy komórkowe, a gdy one przestają pracować prawidłowo, uszkodzeniu ulegają kolagen i elastyna. Konsekwencją destrukcyjnego działania wolnych rodników jest wcześniejsze starzenie się skóry, niż wynikałoby to z czynników genetycznych.
Do wzrostu liczby wolnych rodników w naszym organizmie przyczynia się stres, zanieczyszczenie środowiska, opalanie się, a także nieodpowiednia dieta. Z pomocą w walce z wolnymi rodnikami przychodzą przeciwutleniacze. One także produkowane są przez nasz organizm jednak w niewystarczających ilościach, dlatego trzeba się wspomóc dostarczając je wraz z pokarmem. Najważniejsze przeciwutleniacze to:

• beta-karoten (prowitamina A) – jego niedobór powoduje wysuszenie skóry, wypadanie włosów i łamliwość paznokci
• witamina A – zapewnia ciągłą regenerację skóry
• witamina C – bierze udział w produkcji kolagenu, przez co wpływa na elastyczność i jędrność skóry; warto zwrócić uwagę na selen, który wzmacnia działanie witaminy C
• witamina E, która jest jednym z najsilniejszych antyutleniaczy i Twoim sprzymierzeńcem w walce z nimi.

Stres także przyspiesza starzenie się organizmu, nie tylko skóry. Pod jego wpływem wydzielany jest kortyzon, przyczyniający się do degradacji kolagenu. Substancja te wzmaga również działanie wolnych rodników, prowadząc do uszkadzania komórek. Dlatego, aby skóra zachowała zdrowy i świeży wygląd warto zapewnić sobie czas na relaks i chwilę odpoczynku. W walce ze stresem może pomóc sport i wszelkiego rodzaju aktywność fizyczna, aromatyczne kąpiele czy też joga.
Bezlitosnym zabójcą młodości naszej skóry jest promieniowanie słoneczne (UV). Skóra, która często wystawiana jest na działanie promieni UV, głównie w solariach, grubieje, staje się zażółcona i sucha. Dlatego, należy używać kremów z filtrem, które będą chronić komórki przed degradacją i spowalniać proces starzenia. Szczególną uwagę powinny zwrócić na to osoby o jasnej karnacji. Zmiany zachodzące w skórze w wyniku starzenia spowodowanego promieniami UV to:

• suchość
• szorstkość
• głębokie zmarszczki
• przerost gruczołów łojowych
• zaskórniki odsłoneczne
• zmiany barwnikowe: odbarwienia, przebarwienia, rogowacenie słoneczne, plamy soczewicowate
• teleangiektazje – rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Zgubne dla skóry (i zdrowia także) jest palenie papierosów. Palacze wyglądają starzej niż osoby niepalące w tym samym wieku. Toksyny zawarte w dymie tytoniowym niekorzystnie wpływają na mikrokrążnie i stymulują działanie czynników zapalnych. Nikotyna powoduje zbijanie włókien kolagenowych i elastylowych w bezładną masę, w wyniku czego nie spełniają one funkcji podtrzymującej struktury skóry. U kobiet, które palą, nikotyna powoduje rozpad estrogenów, a to z kolei skutkuje wiotczeniem skóry, podobnie jak w okresie menopauzy. Dym tytoniowy jest największym źródłem wolnych rodników, które niszczą komórki skóry, prowadząc do przyspieszonego starzenia. Pod wpływem nikotyny skóra staje się sucha, odwodniona, a jej zdolności do regeneracji zostają upośledzone.

Pod wpływem działania substancji zawartych w dymie tytoniowym cera staje się szara, gorzej dotleniona, a od ciągłego zaciągania się dymem papierosowym powstają tzw. zmarszczki palacza rozchodzące się promieniście wokół ust. Z reguły u osób palących nałogowo zmarszczki występują bardziej licznie, są głębsze i wyraźniej zaznaczone.

Dym sprzyja powstawaniu „kurzych łapek” i zmarszczek na szyi. Warto zatem rozważyć rzucenie palenia, jeżeli nie dla zdrowia, to, chociaż dla poprawy wyglądu i kondycji skóry.
Kolejną ważną przyczyną powstawania zmarszczek jest odwodnienie, gdyż o naprężeniu skóry decyduje stopień jej nawilżenia. Skóra sucha i odwodniona szybciej się starzeje, a zmarszczki stają się na niej bardziej widoczne. Nie należy, więc bagatelizować dokładnego nawilżania, poprzez picie przynajmniej 2 litrów wody dziennie i stosowanie kremów, które nie tylko nawilżą, ale i spowolnią proces utraty wody przez skórę.
Z czynników wewnętrznych istotną rolę w procesach starzenia się skóry przypisuje się hormonom, szczególnie u kobiet w okresie menopauzy. Zanika wówczas praca jajników, a co za tym idzie produkcja estrogenów, żeńskich hormonów mających wpływ na procesy biologiczne m.in. w skórze, a także na jej skład. Estrogeny w skórze wpływają głównie na fibroblasty, przyspieszając produkcję kolagenu. W momencie, gdy poziom estrogenów spada zmniejsza się także produkcja kolagenu. Dochodzi do zmniejszenia gęstości skóry, staje się ona mało elastyczna, cienka i wiotka. Pojawiają się na niej zmarszczki, początkowo płytkie, a w miarę upływu czasu coraz głębsze. Dochodzi do zmiany owalu twarzy, a skóra staje się sucha i łuszcząca.
Jak zapobiegać powstawaniu zmarszczek?
Jeżeli chcemy, aby nasza skóra długo cieszyła się młodym i zdrowym wyglądem powinnyśmy zadbać o nią zawczasu. Wiek metrykalny nie musi pokrywać się z kondycją naszej skóry. Bardzo istotna jest właściwa pielęgnacja odpowiednimi kosmetykami, a także wyzbycie się przez nas zgubnych nawyków, takich jak: marszczenie czoła czy brwi, podpieranie ręką brody, intensywne opalanie, a także rozważyć rzucenie palenia.

Należy codzienne używać kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi nawet zimą, dokładnie zmywać makijaż, a także zadbać o dietę bogatą w witaminy, przeciwutleniacze i zadbać o aktywność fizyczną. Warto również zwrócić uwagę na prawidłową masę ciała i odpowiednio nawadniać organizm pijąc przynajmniej 2 litry wody dziennie.

Dobrze jest wykonywać raz w tygodniu peeling twarzy i ciała, pobudzając w ten sposób skórę do odbudowy. Grunt to systematyczna pielęgnacja! Należy wybierać kremy z substancjami czynnymi, które zregenerują i odżywią skórę, a także będą działać ochronnie. Dzięki temu będzie ona odpowiednio nawilżona, sprężysta i w dobrej kondycji.
Co zrobić, gdy zmarszczki już się pojawią?
Wówczas warto udać się do kosmetyczki lub do apteki i adekwatnie do wieku i stanu skóry dobrać odpowiedni krem przeciwzmarszczkowy. Rynek oferuje bardzo szeroki asortyment kremów działających ujędrniajaco i liftingująco, dlatego też wybór może być utrudniony, bardzo ważne jest to, aby wiedzieć czego potrzebuje nasza skóra. Ponadto w gabinetach kosmetycznych dostępny jest szereg zabiegów, które mają na celu spłycenie zmarszczek, bez konieczności poddawania się operacjom plastycznym.