Dna moczanowa to choroba zapalna stawów dotykająca ok. 7% mężczyzn w wieku > 65 lat oraz ok. 3% kobiet w wieku ok. 85 lat. W surowicy chorych daje się zaobserwować podwyższony poziom kwasu moczowego, który jest w organizmie ludzkim ostatnim ogniwem w przemianie puryn. Związek ten jest odkładany w postaci soli sodowej w płynie stawowym, tkankach okołostawowych, a w przypadkach bardziej zaawansowanej postaci choroby w obrębie małżowin usznych, nerek i innych narządów. W zależności od zajętego chorobowo stawu zmianom zapalnym nadano konkretne nazwy:
- podagra - gdy zaatakowany zostanie staw śródstopno–paliczkowy palucha (najczęściej występujący)
- chiragra - zapalenie stawów w obrębie ręki
- gonagra - zapalenie stawu kolanowego
- omagra - zapalenie stawu barkowego
Choroba ta jest rozpoznawana na podstawie określenia stężenia kwasu moczowego w organizmie, podczas wywiadu – a w nim charakterystycznych napadów bólowych zajętego stawu oraz dla potwierdzenia diagnozy, wykazanie obecności kryształów moczanu sodu w płynie stawowym lub też aspiracie z guzka dnawego.
Przyczyny
Hiperurykemia (zwiększone stężenie kwasu moczowego w surowicy) może mieć charakter pierwotny i wtórny, zarówno w jednym jak i drugim przypadku może dochodzić do zwiększonego wytwarzania, jak i do upośledzonego wydalania kwasu moczowego. Poza tym, do hiperurykemii może doprowadzić stosowanie diety bogatej w puryny i / lub fruktozę lub też spożywanie alkoholu.
Okresy dny moczanowej:
- bezobjawowa hiperurykemia
- napady ostrego zapalenia stawów
- okresy międzynapadowe
- dna przewlekła
Hiperurykemia bezobjawowa to okres, który może trwać wiele lat, natomiast tylko u kilkunastu procent pacjentów staje się przyczyną dny. W przebiegu choroby bardzo dokuczliwe dla pacjenta są napady ostrego zapalenia stawów. Objawiają się nagłym, silnym bólem, obrzękiem, uczuciem gorąca i tkliwością zajętego stawu. Priorytetem staje się wtedy uśmierzenie bólu, poza tym można obłożyć chory staw woreczkiem z kostkami lodu, oczywiście stosując barierę choćby z ręcznika. Pomaga to zmniejszyć obrzęk. Nieleczone napady dny mijają po ok. 3 tygodniach. Początkowo występują raz na rok – dwa lata, lecz stopniowo zaczynają powtarzać się coraz częściej. Powoli rozwija się przewlekły stan zapalny wielu stawów, a w tkankach tworzą się guzki dnawe. W czasie napadu dny lekami stosowanymi są kolchicyna i niesteroidowe leki przeciwzapalne, rzadko podaje się glikokortykosteroidy dostawowo – ale tylko u biorców przeszczepów w przypadku, gdy zajęty jest jeden lub dwa stawy. Pomiędzy napadami dny należy stosować odpowiednią dietę, tzn wykluczającą puryny i fruktozę, a także należy unikać czynników wywołujących napad dny (alkohol, urazy, zabieg operacyjny, duży wysiłek fizyczny, nadmiar puryn – czyli nieodpowiednia dieta). Postępowanie terapeutyczne w przypadku dny przewlekłej ma na celu utrzymanie stężenia kwasu moczowego w surowicy poniżej wartości 6mg/dl (360µmol/l).
W tym celu stosowane są 3 grupy preparatów:
- hamujące powstawanie kwasu moczowego (allopurynol)
- nasilające wydalanie przez nerki (leki moczanopędne)
- powodujące przemiany do alantoiny (preparaty urykazy).
Ważnym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego jest dieta. Ponieważ kwas moczowy powstaje w organizmie z rozpadu związków purynowych, zaleca się pacjentom stosowanie diety ubogopurynowej. Posiłki należy jadać regularnie, przy czym ostatni 3-4 godziny przed snem, ponieważ w nocy podczas snu kumuluje się w ustroju kwas moczowy. Należy ograniczyć spożycie potraw, które są bogate w związki purynowe oraz bardzo tłustych, które powodują wzrost ilości ciał ketonowych, hamujących z kolei wydalanie kwasu moczowego przez nerki. Do takich należą: mięso, podroby, wywary i sosy mięsne, galarety mięsne, sardynki, śledzie, rośliny strączkowe (groch, fasola, soczewica, bób), kawa, mocna herbata, czekolada, kakao, alkohol – zwłaszcza piwo. Jeśli chodzi o pokarmy, które można spożywać to znajdą się wśród nich: mleko i cała gama jego przetworów (kefir, jogurt, maślanka, biały ser, twarożek), jaja, miód, dżem, ryż, owoce, kasze, jarzyny (za wyjątkiem roślin strączkowych wspomnianych wcześniej), ryby – halibut, tuńczyk, łosoś.
Potrawy należy gotować w wodzie lub na parze, nie wolno smażyć, piec ani dusić.
Pamiętaj!
Należy dużo pić – przynajmniej 2 litry płynów dziennie, może to być słaba! herbata, kompot czy wody mineralne – zwłaszcza takie, które mają właściwości alkalizujące, czyli będą pomagały usuwać nadmiar kwasu moczowego z organizmu np. pochodzące z uzdrowisk „Jan”, „Józef”, „Marysieńka”. Podczas napadu dny należy bezwzględnie wykluczyć z diety mięso, a zastosować dietę bazującą na kleiku i owocach.
Ważne jest także, aby chorzy na dnę moczanową leczyli schorzenia współistniejące, a przede wszystkim, jeśli taka występuje, podjęli walkę z otyłością. Jednak musi to nastąpić pod kontrolą dietetyka, ze względu na to, iż głodzenie może wywołać częstsze napady dny. Stąd też odchudzanie musi przebiegać powoli, a spadek masy ciała nie może być większy niż 0,5 kg na tydzień.