Jak długo można używać leków recepturowych?
Leki recepturowe są przygotowywane przez farmaceutę według indywidualnych przepisów na podstawie recepty lekarskiej. W odróżnieniu od leków gotowych dla tego typu preparatów nie prowadzi się szczegółowych badań organoleptycznych, fizykochemicznych czy mikrobiologicznych. Posługujemy się jedynie pojęciem okresu przydatności do użycia, a nie stosujemy daty ważności określonej przez producenta dla takiego samego leku wytwarzanego przemysłowo, nawet jeżeli postać farmaceutyczna jest taka sama.
Przyjmując, że leki recepturowe są wykonywane zgodnie z wymogami sztuki aptekarskiej (łac. lege artis) oraz przy zachowaniu odpowiednich warunków czystości mikrobiologicznej, a także, że nie występują w nich interakcje w fazie farmaceutycznej, można założyć następujące okresy przydatności do użycia:
- Proszki dzielone i niedzielone, które nie zawierają substancji higroskopijnych (chłonących wodę), a między składnikami nie zachodzą interakcje - mogą być przechowywane przez miesiąc. Powinno im się zapewnić ochronę przed działaniem czynników zewnętrznych, a zwłaszcza wilgoci.
- Mieszanki (mikstury), które nie zawierają konserwantów, powinny być zużyte w okresie 7 dni (nawet z zaleceniem przechowywania w chłodnym miejscu); należy pamiętać, mieszanki zawierające wodne wyciągi z surowców roślinnych (odwary, napary), sacharozę lub rozcieńczone syropy są najbardziej wrażliwe na zmiany zachodzące w czasie przechowywania.
- Roztwory wodne bez rozcieńczonych syropów i wodnych wyciągów roślinnych, niekonserwowane, przechowywane w temperaturze pokojowej powinny być zużyte w ciągu 7 dni, a przechowywane w chłodnym miejscu przez 14 dni.
- Eliksiry będące roztworami substancji leczniczych z dodatkiem cukru i glicerolu zawierające ponad 15 % etanolu, uważa się za postaci leków samokonserwujących się, dlatego mogą być przechowywane dłużej niż roztwory wodne.
- Roztwory spirytusowe, otrzymywane przez zmieszanie nalewek, mogę być przechowywane przez okres 2-3 miesięcy w szczelnie zamkniętych opakowaniach szklanych.
- Maści i kremy - na ich trwałość wpływa rodzaj użytego podłoża, opakowania oraz obecność wody. Maści na wazelinie charakteryzują sie większą trwałością od sporządzanych na podłożu z trój glicerydów; maści emulsyjne i hydrofilowe mają z kolei mniejszą trwałość od tych, które są sporządzane na podłożach lipofilowych. Najdłużej mogą być przechowywane maści w tubach, krócej w pudełkach do unguatora, a najkrócej w zakręcanych. Trwałość zależy również od obecności wody i dlatego maści bezwodne są trwalsze od uwodnionych. Wszystkie półstałe postaci leków zawierające wodę (czyli środowisko niezbędne do rozwoju mikroorganizmów) w opakowaniach wielodawkowych powinny być konserwowane, jeżeli chcemy ich używać przez okres dłuższy niż miesiąc. Nie trzeba konserwować jedynie maści bezwodnych na podłożach węglowodorowych i lipożeli, ponieważ takie środowisko nie sprzyja rozwojowi drobnoustrojów. Maści i kremy samokonserwujące się to takie, które zawierają substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym jak kwas salicylowy, kwas borowy, tymol, olejki eteryczne czy ichtiol itp.
- Czopki i globulki mają trwałość do miesiąca czasu, są również wrażliwe na podwyższoną temperaturę. Wynika to z zawartości masła kakaowego.
- Krople oczne, jeżeli nie zawierają środka konserwującego muszą być zużyte przez 24 godziny od momentu otwarcia butelki, a te które są konserwowane mogą być stosowane do 10 dni od otwarcia. W przypadku recepturowo przygotowanych kropli okres ich przechowywania w nienaruszonym opakowaniu nie powinien być dłuższy niż miesiąc.
Bibliografia
1.Biuletyn Informacyjny Kierownika Apteki 0,1 0,2 2010
2.Farmakopea Polska VIII
Zobacz również - Czego pacjent nie wie...