W aptekach pojawia się coraz więcej środków przeciwbólowych – łagodnych jak i silnych. Pacjenci bez problemu potrafią wymienić na poczekaniu kilka nazw leków, które stosują bądź mają zamiar używać. Niestety na ten wybór wpływa głównie reklama, często mylnie odbierana, przekazująca tylko część informacji o produkcie. Ale czy na pewno wiemy jakie środki powinniśmy używać? Czy zdajemy sobie sprawę z niebezpieczeństwa ich stosowania? Czy przestrzegamy zaleceń lekarskich? I najważniejsze – czy nie używamy ich zbyt często?
Co to jest ból?
Nie ma osoby, dla której ten termin byłby obcy. Odczucie to towarzyszy nam przez całe życie, jedni doznają go bardzo rzadko inni natomiast muszą się z nim brykać nieustannie. Ból związany jest ze stanem chorobowym lub urazem. Pełni rolę ostrzegawczą i wskazuje na zagrożenie organizmu. Chroni nasz organizm wysyłając „alarm” do mózgu. Dzięki niemu wiemy, że nie możemy robić rzeczy, które uszkodziłyby nasz organizm, np. wkładać ręce w ogień.
Jak powstaje ból?
W wyniku podrażnienia receptorów znajdujących się w naszym organizmie, wysyłane są impulsy drogą nerwów do rdzenia kręgowego, ten przekazuje je dalej do rdzenia przedłużonego a następnie do mózgu, gdzie powstaje odczucie bólu. W czasie tej wędrówki impuls może być wytłumiony bądź wzmocniony. Zależy to od substancji obecnych w naszym organizmie. Prostaglandyny powodują nasilenie bólu, natomiast endorfiny jego zmniejszenie.
Jak działają leki przeciwbólowe?
Mechanizmy działania środków przeciwbólowych są różnorodne. Niektóre zmniejszają wytwarzanie prostaglandyn, przez co powodują spadek wrażliwości receptorów bólowych. Inne zaś blokują przepływ impulsów bólowych przez włókna nerwowe. Są również takie, które łączą się z receptorami występującymi w mózgu i przynoszą szybką ulgę, jednak ich stosowanie wiąże się z ryzykiem uzależnienia.
Co brać gdy boli?
- Kwas acetylosalicylowy – obecny m.in. w Acard, Aspifox, Aspirin, Etopiryna, Kopiryna, Polocard, Polopiryna. Lek ten jest najstarszym z dużej grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Kwas acetylosalicylowy w dużych dawkach (4-6 g na dobę) wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Małe dawki (75-150 mg na dobę) stosowane są w celu zahamowania agregacji płytek krwi, aby zapobiec zatorom i zakrzepom u osób ze zmianami miażdżycowymi w naczyniach krwionośnych.
Stosowanie tego leku wiąże się jednak z wieloma działaniami niepożądanymi, dlatego jest on bezwzględnie przeciwwskazany u osób z czynną chorobą wrzodową żołądka (istnieją dojelitowe tabletki kwasu acetylosalicylowego, które wchłaniane są w jelicie cienkim a nie w żołądku, jednak nie eliminuje to całkowicie szkodliwego wpływu tej substancji na śluzówkę żołądka). Aby zmniejszyć te działania niepożądane należy aspirynę brać w trakcie lub po posiłku i popijać szklanką wody. Nie należy pić alkoholu podczas leczenia ze względu na możliwość wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego. Kwasu acetylosalicylowego bezwzględnie nie mogą stosować dzieci poniżej 12 roku życia oraz kobiety w ciąży. - Ibuprofen – substancja czynna obecna m.in. w preparatach: Ibuprom, Ibum, Nurofen, Mig. Lek ten najczęściej podaje się w dawkach 200 lub 400 mg co 4 lub 6 godzin. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Ze względu na umiarkowane działania niepożądane można go stosować u dzieci już od 3 miesiąca życia. Ibuprofen jest przeciwwskazany u osób przyjmujących kwas acetylosalicylowy, ponieważ ogranicza lub hamuje jego działanie.
- Naproksen – Aleve, Naxii. Jest to lek o bardzo silnym i długim działaniu przeciwbólowym (do 12 godzin). Stosowany jest w leczeniu zapalenia tkanek miękkich, zapaleniach mięśni oraz reumatyzmie. Działa również przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
- Paracetamol – Apap, Codipar, Efferalgan, Panadol, Paracetamol. Znajduje się wśród najczęściej polecanych środków przeciwbólowych. Jest bezpieczny w dawkach do 4 g na dobę ( 500 mg co 4 , 6 lub 8 godzin). Lek ten jest skuteczny w wielu bólach m.in. mięśni, stawów, plecach, zębów, nerwobólach. Zwalcza się nim również stany gorączkowe, nie wykazuje jednak działania przeciwzapalnego. Paracetamol w ściśle określonych dawkach jest podawany dzieciom jako lek pierwszego rzutu ze względu na najmniej obciążające działania niepożądane. Może być również stosowany w migrenowych bólach głowy w dawce 0,5 – 1,0 g. Należy jednak pamiętać, że przyjmowany długo lub w zbyt dużych dawkach może uszkodzić wątrobę lub nerki. Dlatego nie powinny go stosować osoby z uszkodzoną wątrobą lub niewydolnością nerek. Co ciekawe, lek ten jest mniej toksyczny u dzieci do 6 roku życia niż dla osób dorosłych z uwagi na fakt, iż nie powstaje u nich toksyczny metabolit uszkadzający wątrobę.
- Metamizol – Pyralgina. Lek ten łagodzi bóle o dużym nasileniu, obniża gorączkę oraz ma słabe działanie rozkurczowe. Nie powinien być stosowany dłużej niż 5 dni, ze względu na możliwość wystąpienia działań niepożądanych (uszkodzenie wątroby, nerek, zmiany morfologiczne krwi). U dzieci powinien być stosowany tylko w przypadku stanów gorączkowych, które zagrażają życiu i nie ustępują po podaniu innych leków.
- Meloksikam- Opokan, Moilec. Preparaty zawierające substancję czynną meloksikam, przeznaczone są dla osób chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów, chorobę zwyrodnieniową stawów oraz w przypadku artrozy. Nie stosuje się go w bólach miesiączkowych, w łagodzeniu bólów głowy czy w celu obniżenia gorączki.
Szeroki dostęp do leków przeciwbólowych pozwala na możliwość wyboru właściwego środka łagodzącego ból w zależności od indywidualnych potrzeb. Należy jednak pamiętać, że środki te nie usuwają przyczyny bólu a służą jedynie do terapii objawowej. Stosowanie ich bez kontroli i w nadmiarze może być niebezpieczne i przynieść więcej szkód niż korzyści.